Warunki otoczenia wyznaczające wybór strategii w ujęciu krótko, średnio i dłogookresowym

Wiążące krajowe cele OZE na 2020 r. skłoniły Polskę do wprowadzenia systemu zachęt m.in. dla prosumentów, które skutkują wzrostem zainteresowania tą technologią. Rozwój prosumenckich instalacji fotowoltaicznych (który odpowiada za ponad 60% mocy zainstalowanej w fotowoltaice) jest możliwy dzięki dofinansowaniu z programów takich jak Energia Plus. Według SolarPower Europe, Polska w 2019 r. znalazła się na piątym miejscu w Unii Europejskiej pod względem przyrostu nowych mocy fotowoltaicznych. W 2020 r. szacowany jest kolejny rekord ilości mocy fotowoltaicznych instalowanych ze względu na realizację instalacji z aukcji OZE z 2018 i 2019 roku oraz dynamiczny rozwój sektora prosumenckiego.

Zakłada się, że w perspektywie 2025 r. nastąpi również wzrost mocy zainstalowanych w technologii wiatrowej – łączna moc nowych instalacji planowanych do budowy to ok. 1000 MW, jako wynik aukcji OZE z 2018 roku i ok. 2200 MW, jako wynik aukcji OZE z 2019 roku. Impulsem do dalszego rozwoju energetyki wiatrowej może być nowelizacja ustawy odległościowej, co może zwiększyć podaż projektów w kolejnych latach.

Prognozuje się, że po wprowadzeniu regulacji dotyczących inwestycji w morskie farmy wiatrowe (zasady rozliczania inwestycji w przyłącza, system wsparcia) i przyjęciu ostatecznego kształtu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Polskich Obszarów Morskich, rozpocznie się budowa pierwszych instalacji energetyki wiatrowej na Morzu Bałtyckim, tak, że w 2025 roku będą oddane do eksploatacji pierwsze farmy morskie. Najbardziej zaawansowane prace prowadzą PGE, PKN Orlen i Polenerga, a warunki przyłączeniowe wydano na ponad 7 GW mocy.

Udział poszczególnych źródeł w strukturze wytwórczej kraju ulegnie zmianie, ale mimo rosnącej liczby instalacji odnawialnych źródeł energii, do 2025 r. węgiel pozostanie dalej podstawowym paliwem w krajowej energetyce.

Oczekuje się również podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie rozpoczęcia inwestycji w elektrownię jądrową.

Ze zmian obserwowanych na europejskim rynku energii i sytuacji rodzimych grup energetycznych można wnioskować, że model biznesowy energetyki ulegnie modyfikacji. Realizowane lub planowane fuzje – zarówno krajowe, jak i europejskie – świadczą o inwestycjach w energetykę firm z branży paliwowej (np. Equinor-Statoil, PKN ORLEN, PGNiG). Z drugiej strony dostrzegalna jest również specjalizacja, której przykładem jest fuzja na rynku niemieckim dwóch pionowo zintegrowanych grup: RWE i E.ON. oraz znaczne ograniczanie energetyki konwencjonalnej, stopniowe wycofywanie się zachodnich koncernów z energetyki jądrowej i koncentrację głownie na źródłach OZE.

W zakresie makroekonomicznym, według NBP, w latach 2019-2021 dynamika PKB będzie się powoli obniżać. Prognoza 2019 r. zakłada wzrost na poziomie 4,3%; 3,6% w 2020 r. i 3,3% w 2021 r. Mimo obniżenia się globalnego wzrostu gospodarczego, polska gospodarka wciąż rozwija się szybko – w perspektywie 2025 r. zakłada się utrzymanie wzrostu PKB.

W najbliższych latach zakłada się utrzymanie wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną. Mimo spodziewanego spadku energochłonności polskiej gospodarki, ustabilizowania tempa rozwoju gospodarczego oraz poprawy efektywności energetycznej, będzie następował wzrost zużycia energii elektrycznej per capita –  Polska pod względem zużycia jest poniżej średniej unijnej, więc wciąż istnieje duży potencjał wzrostu. Wzrost zapotrzebowania na energię podtrzymywany będzie także przez spodziewany po roku 2020 rozwój elektromobilności oraz upowszechnienie wykorzystania energii elektrycznej, np. do celów grzewczych – w związku z przeciwdziałaniem niskiej emisji. Elektryfikacja ogrzewania (połączona ze wzrostem znaczenia ciepła sieciowego) będzie rosła wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej i intensyfikacją działań związanych z ograniczaniem smogu.

Najistotniejsze zdaniem Grupy TAURON kwestie, jakie będą wpływać na sektor energetyczny w perspektywie 2025 r., to:

• regulacje europejskie i krajowe: dalsze ograniczanie emisji CO₂ skutkujące zwiększeniem cen uprawnień do emisji, wzrost obowiązku udziału energii z OZE i wzrost efektywności energetycznej; przyjęcie i realizacja Polityki Energetycznej Państwa do roku 2040;
• ograniczenie w możliwościach finansowania inwestycji w aktywa węglowe ze strony sektora finansowego;
• wycofanie części konwencjonalnych jednostek wytwórczych związane z wysokimi kosztami dostosowania do zaostrzonych wymogów środowiskowych oraz pogarszającą się pozycją konkurencyjną wobec innych źródeł energii;
• integracja europejskiego rynku energii i związane z tym ograniczenie znaczenia rynków lokalnych na rzecz rynków regionalnych, rosnące możliwości fizycznych przepływów transgranicznych;
• możliwość wydzielania samobilansujących się obszarów, np. klastrów energii i możliwość świadczenia dla nich dodatkowych usług, dzisiaj nieoferowanych (bilansowanie, agregacja, DSM, rezerwacja mocy itp.);
• rozwój technologii związanej z magazynowaniem energii;
• szeroko rozumiana digitalizacja.

Strategia Grupy TAURON wraz z Aktualizacją Kierunków Strategicznych, wpisują się w zidentyfikowane w perspektywie do 2025 r. trendy rynkowe i regulacyjne. Aktualizacja Kierunków Strategicznych wskazuje z kolei na Zielony Zwrot TAURONA, czyli zrównoważoną transformację w kierunku wiodącej niskoemisyjnej grupy energetycznej w Polsce. Głównym rezultatem będzie zmiana miksu energetycznego Grupy, ok. 28% mocy zainstalowanej będą stanowiły źródła nisko- i zeroemisyjne, przy jednoczesnym wyłączeniu z eksploatacji bloków klasy 120 MW oraz utrzymaniu rentownych i otrzymujących wsparcie bloków klasy 200 MW, a także nowoczesnych, niskoemisyjnych i wysokowydajnych jednostek węglowych. Jednocześnie TAURON przygotowuje portfel projektów inwestycyjnych w zakresie OZE i rozwija kompetencje niezbędne do ich realizacji. W 2019 r. Grupa nabyła pięć elektrowni wiatrowych o mocy 180 MW, podwajając tym samym moce zainstalowane w wietrze. W najbliższych latach będzie poszukiwała kolejnych okazji rynkowych o podobnym charakterze.

Strategia Grupy TAURON, wraz z Aktualizacją, wpisuje się w europejskie działania związane z ograniczaniem wpływu działalności biznesowej na zmiany klimatyczne. Biorąc pod uwagę istotne znaczenie zagadnień związanych z ochroną środowiska i klimatu, Grupa pracuje nad założeniami do budowy nowej strategii w horyzoncie minimum 2030 roku, z perspektywą długoterminową. Główną wytyczną będzie przygotowanie scenariuszy rozwoju, które zapewnią długoterminową rentowną działalność biznesową odporną na zmiany klimatu i jednocześnie minimalizującą wpływ działalności Grupy na otoczenie, poprzez ograniczenie emisyjności źródeł wytwórczych. Rozważane scenariusze uzależnione będą od intensywności zmian zachodzących w otoczeniu, w szczególności od założeń Polityki Energetycznej Polski, decyzji podejmowanych przez Rząd w ramach inicjatyw klimatycznych oraz kierunków regulacyjnych kształtowanych na światowych szczytach klimatycznych. TAURON będzie określał scenariusze klimatyczne w oparciu o dostępne i stosowane metodyki, w szczególności długoterminowe kierunki strategiczne Grupy TAURON będą rozpatrywane w dwóch perspektywach scenariuszy zmian temperatury: <2 stopni oraz >2 stopni.

Istotne znaczenie będzie miał dalszy spadek kosztów instalacji odnawialnych źródeł energii (przede wszystkim fotowoltaicznych) i magazynów energii elektrycznej, przy jednoczesnym stałym rozwoju technologii. Zmiany technologiczne dla farm wiatrowych, przy sprzyjających regulacjach, przełożą się na repowering instalacji, a tym samym na zwiększenie mocy i poprawę efektywności ich wykorzystania. Rozwój magazynowania energii wpłynie pozytywnie na stabilność dostaw energii elektrycznej. Regulacje na poziomie unijnym dalej będą wspierać rozwój OZE i nakładać jednocześnie coraz wyższe koszty i ograniczenia na energetykę konwencjonalną, czyniąc ją sukcesywnie trwale nierentowną.

Szacowany jest dalszy intensywny rozwój instalacji fotowoltaicznych w Polsce. Zgodnie z projekcjami do Krajowego planu na rzecz energii i klimatu przewiduje się wzrost mocy osiągalnej w instalacjach PV do ponad 7 GW w 2030 r. Jednocześnie w 2025 r. powinny zostać oddane do użytku pierwsze morskie farmy wiatrowe. W Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu przewiduje się także wzrost mocy osiągalnej w instalacjach wiatrowych offshore do prawie 4 GW w 2030 r. Poziom mocy zainstalowanych farm wiatrowych na lądzie powinien wynieść w perspektywie 2030 r. niecałe 10 GW.

Do 2030 r. nastąpią kolejne wyłączenia nierentownych bloków węglowych. Istotne jest zakończenie wsparcia z rynku mocy dla wielu jednostek wytwórczych po 2025 r. Jest jednak szansa dla dużych, nowoczesnych konwencjonalnych bloków energetycznych, których główną rolą będzie stabilizacja krajowego systemu elektroenergetycznego. Zakłada się jednak, że ich funkcjonowanie będzie bezpośrednio zależne od stanu klimatu i środowiska na koniec trzeciej dekady wieku. Pod uwagę brany jest również rozwój elastycznych jednostek opalanych gazem. W efekcie prognozuje się, że udział węgla w krajowym miksie energetycznym spadnie, co będzie naturalną konsekwencją wzrostu mocy w źródłach nisko i zeroemisyjnych, w tym źródłach gazowych.

W okresie średnioterminowym, tj. w latach 2025-2030, Grupa TAURON planuje sukcesywne zamykanie bloków węglowych klasy 200 MW. Zgodnie ze Strategią Grupy głównym kierunkiem rozwoju obszaru wytwarzania energii elektrycznej będą inwestycje w źródła nisko- i zeroemisyjne, w tym zaangażowanie w rozwój morskiej energetyki wiatrowej. Dzięki inwestycjom w nowe instalacje wytwórcze oraz zmniejszeniu liczby jednostek węglowych, w 2030 r. zmieni się miks wytwórczy Grupy, w którym ponad 65% aktywów stanowić będą instalacje nisko- i zeroemisyjne, co wpisuje się w politykę klimatyczną, zmierzającą w kierunku redukcji emisyjności. Mając świadomość rozwoju rynku prosumenta TAURON planuje również działania związane z oferowaniem produktów i usług wpisujących się w ten trend rynkowy.

Według dostępnych prognoz, w perspektywie długoterminowej konsekwentnie będzie rosła rola źródeł odnawialnych kosztem konwencjonalnych. Odnawialne źródła energii zdobywają swoje miejsce w globalnym systemie energetycznym szybciej niż jakiekolwiek inne paliwo w historii. Brytyjski koncern BP w swoim Annual Energy Outlook 2019 szacuje, że do 2040 r. odnawialne źródła energii będą głównym źródłem energii na świecie, a OZE i gaz ziemny łącznie odpowiadać będą za przeważającą większość wzrostu podaży energii pierwotnej. Energetyka odnawialna w ciągu najbliższych dwóch dekad będzie wypierać energetykę opartą na węglu i zastąpi węgiel, jako główne źródło wytwarzania energii w 2040 r.

W dłuższej perspektywie nastąpi również znacząca transformacja krajowego miksu energetycznego poprzez zwiększenie udziału OZE, a także potencjalnie energetyki jądrowej i jednoczesny dalszy spadek udziału źródeł węglowych. Biorąc pod uwagę rosnące w wyniku polityki klimatycznej koszty energetyki węglowej, jej znaczenie będzie marginalizowane.

Czynnikiem determinującym rozwój energetyki krajowej w perspektywie długookresowej będą decyzje strategiczne w zakresie ochrony środowiska i klimatu podejmowane na poziomie Unii Europejskiej, w tym w szczególności strategia klimatyczna Unii Europejskiej 2050. Europejski Zielony Ład zawiera propozycję planu działań umożliwiających przejście do gospodarki zeroemisyjnej poprzez bardziej efektywne wykorzystanie zasobów dzięki przejściu na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym, powstrzymaniu zmiany klimatu, przeciwdziałaniu utracie różnorodności biologicznej i zmniejszeniu poziomu zanieczyszczeń.

Przyszłość sektora energetyki będzie zależeć nie tylko od jego oddziaływania na środowisko, ale również od koniecznych do wdrożenia adaptacji do zmian klimatu. Zmiany warunków klimatycznych nie pozostaną bez wpływu na warunki dystrybucji energii elektrycznej, czy zmiany zapotrzebowania na energię elektryczną i ciepło. Infrastruktura może wymagać przygotowania na oddziaływanie ekstremalnych zjawisk pogodowych i klimatycznych, które mogą powodować szkody bezpośrednie (np. huragany, intensywne burze, gradobicia, szadź i opady śniegu mogą doprowadzić do uszkodzenia linii przesyłowych i dystrybucyjnych), jak również pośrednie, będące długoterminowymi konsekwencjami ekstremalnych zjawisk pogodowych i klimatycznych (np. susze czy powodzie).

Dużą szansą dla sektora energetyki i ciepłownictwa sieciowego jest rosnąca świadomość zagrożeń dla jakości powietrza, wynikających z niskiej emisji i transportu. Sektor wytwórczy przy wprowadzeniu odpowiednich regulacji może stać się największym beneficjentem zmian w sposobie użytkowania energii na cele grzewcze i transportowe. Jednocześnie będzie to wyzwanie dla sieci dystrybucyjnych i ciepłowniczych, które będą musiały uwzględnić wzrost obciążeń.

Realizacja europejskiej strategii neutralności klimatycznej do 2050 r. określi kształt polskiej energetyki w perspektywie długookresowej, co znajdzie odzwierciedlenie również w decyzjach strategicznych Grupy TAURON, której kierunkowe cele i działania powinny być spójną odpowiedzią na europejskie i krajowe wytyczne w zakresie kształtu i modelu funkcjonowania sektora. Grupa TAURON będzie konsekwentnie dążyć do dalszej dywersyfikacji źródeł wytwarzania, pod względem stosowanego paliwa oraz unowocześnienia mocy wytwórczych. W perspektywie długoterminowej należy uwzględnić możliwość pojawienia się na rynku przełomowych technologii, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na  biznes energetyczny, np. ogniwa paliwowe. Zakłada się, że nastąpi znaczący rozwój technologii magazynowania energii i rozwój nowych technologii przesyłu. W scenariuszu braku przełomowych technologii, energetyka najprawdopodobniej będzie się rozwijała ewolucyjnie, w oparciu o już poznane i skomercjalizowane technologie.

W długiej perspektywie, o stabilnej działalności Grupy TAURON będzie decydowało podejście do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem – poza kluczową kwestią dotyczącą zoptymalizowanej gospodarki zasobami (surowcami, materiałami, energią itd.), istotne będzie także budowanie relacji z otoczeniem.

Celem podsumowania, na rysunku poniżej zobrazowano reakcje Grupy TAURON na zmiany zachodzące w otoczeniu zewnętrznym.