Zarządzanie głównymi ryzykami GT – szczegółowe zasady

Ryzyko handlowe zgodnie z funkcjonującą Polityką zarządzania ryzykiem handlowym w Grupie TAURON rozumiane jest jako możliwość poniesienia straty lub uzyskania korzyści z tytułu zmiany cen na rynkach towarowych i produktów powiązanych. Ryzyko handlowe, z uwagi na specyfikę prowadzonej działalności, stanowi jedno z kluczowych ryzyk w Grupie TAURON. W skład Grupy wchodzą spółki zarówno z Obszaru Wydobycie, Obszaru Wytwarzanie, jak również Obszaru Sprzedaż. W związku z występowaniem przeciwstawnych pozycji w ww. Obszarach ryzyko w określonym stopniu naturalnie się dywersyfikuje, z uwagi jednak na niepełne zbilansowanie ww. Obszarów, jak również odmienny charakter ekspozycji Grupa Kapitałowa TAURON wykazuje wrażliwość na zmienność cen energii elektrycznej, gazu oraz produktów powiązanych.

W celu efektywnego zarządzania tą grupą ryzyk stworzono system zarządzania ryzykiem handlowym powiązany organizacyjnie i informacyjnie z funkcjonującą na poziomie Grupy strategią zabezpieczenia pozycji handlowej. W szczególności funkcjonująca Polityka zarządzania ryzykiem handlowym w Grupie TAURON wprowadza system wczesnego ostrzegania oraz system limitowania ekspozycji na ryzyko w poszczególnych obszarach handlowych. Podstawową miarę operacyjną ryzyka rynkowego w Grupie TAURON stanowi miara wartości narażonej na ryzyko VaR określająca maksymalną dopuszczalną zmianę wartości pozycji w przewidywanym horyzoncie czasowym i na określonym poziomie prawdopodobieństwa. VaR stanowi dynamiczną miarę ryzyka, która w odróżnieniu od miar statycznych charakteryzuje się własnością wyprzedzającą, pozwalającą na określanie możliwych negatywnych skutków jeszcze przed ich faktycznym wystąpieniem. Obszar ryzyka, mając jednak świadomość pewnych ograniczeń tego typu miar statystycznych, korzysta również z szeregu uzupełniających miar ryzyka służących zapewnieniu bezpiecznego funkcjonowania obszarów handlowych.

Struktura organizacyjna systemu zarządzania ryzykiem handlowym przewiduje ścisły podział kompetencji, w ramach którego zarządzanie ryzykiem jest zdecentralizowane, przy czym sterowanie i kontrola ryzyka odbywa się centralnie z poziomu spółki TAURON Polska Energia. W szczególności elementem struktury organizacyjnej systemu zarządzania ryzykiem handlowym jest podział działalności handlowej Grupy TAURON na Front, Middle oraz Back Office. Taki podział zadań ma na celu zapewnienie niezależności funkcji operacyjnych realizowanych przez Front Office od funkcji kontroli ryzyka realizowanego przez Obszar Ryzyka oraz zapewnia odpowiedni poziom elastyczności operacyjnej. Na potrzeby procesu zarządzania ryzykiem zakłada się takie umiejscowienie odpowiedzialności, aby zapewnić optymalne podejście do danego typu zagrożenia, wykorzystując w szczególności efekt skali oraz efekt synergii. Stosowane podejście zapewnia efektywność prowadzonych procesów handlowych oraz właściwy nadzór nad jednym z głównych procesów biznesowych prowadzonych w ramach Grupy.

Poniższy rysunek przedstawia podział działalności handlowej Grupy TAURON.

Grupa TAURON, w ramach zarządzania ryzykiem finansowym, zarządza ryzykiem walutowym i ryzykiem stopy procentowej, w oparciu o opracowaną i przyjętą do stosowania Politykę zarządzania ryzykiem finansowym w Grupie TAURON. Głównym celem zarządzania tymi ryzykami jest minimalizacja wrażliwości przepływów pieniężnych Grupy Kapitałowej TAURON na czynniki ryzyka finansowego oraz minimalizacja kosztów finansowych i kosztów zabezpieczenia w ramach transakcji z wykorzystaniem instrumentów pochodnych. TAURON w przypadkach, w których jest to możliwe i ekonomicznie uzasadnione, wykorzystuje instrumenty pochodne, których charakterystyka pozwala na zastosowanie rachunkowości zabezpieczeń.

W obrębie ryzyk finansowych TAURON identyfikuje i aktywnie zarządza również ryzykiem utraty płynności rozumianym jako utrata lub ograniczenie zdolności do regulowania bieżących wydatków ze względu na nieadekwatną wielkość lub strukturę płynnych aktywów w stosunku do zobowiązań krótkoterminowych lub niedostateczny poziom rzeczywistych wpływów netto z działalności operacyjnej. Płynność finansowa Grupy TAURON jest na bieżąco monitorowana pod kątem ewentualnych odchyleń od zakładanych planów, a dostępność zewnętrznych źródeł finansowania, których kwota istotnie przewyższa oczekiwane zapotrzebowanie w krótkim okresie, mityguje ryzyko utraty płynności. Wdrożona Polityka zarządzania płynnością finansową Grupy TAURON określa zasady wyznaczania pozycji płynnościowej zarówno poszczególnych spółek, jak i całej Grupy Kapitałowej TAURON, co pozwala zabezpieczyć środki na pokrycie ewentualnej luki płynnościowej zarówno poprzez alokację środków pomiędzy spółkami (mechanizm cash pool), jak również z wykorzystaniem finansowania zewnętrznego, w tym kredytów na rachunkach bieżących.

TAURON, w ramach identyfikowanych ryzyk finansowych, zarządza również ryzykiem finansowania rozumianym jako brak możliwości pozyskania nowego finansowania, wzrost kosztów finansowania oraz ryzyko wypowiedzenia dotychczasowych umów finansowania. W ramach minimalizacji ryzyka finansowania TAURON prowadzi politykę pozyskiwania finansowania dla Grupy z odpowiednim wyprzedzeniem w stosunku do planowanej daty jego wykorzystania, tj. do 24 miesięcy przed planowanym zapotrzebowaniem. Oznacza to posiadanie przez Grupę TAURON podpisanych programów gwarantowanego finansowania bądź też zabezpieczenie tego finansowania poprzez zgromadzenie środków na rachunkach Grupy TAURON. Taka polityka ma na celu przede wszystkim zapewnienie elastycznego doboru źródeł finansowania i wykorzystania sprzyjających warunków rynkowych a także zmniejszenie ryzyka konieczności zaciągnięcia nowych zobowiązań na niekorzystnych warunkach finansowych. Polityka TAURON obejmuje również standaryzację kowenantów i zapisów umów finansowania w najbardziej kluczowych elementach dokumentacji.

Ryzyko kredytowe zgodnie z istniejącą Polityką zarządzania ryzykiem kredytowym w Grupie TAURON jest rozumiane jako możliwość poniesienia straty lub uzyskania korzyści z tytułu niewywiązania się partnerów handlowych ze zobowiązań kontraktowych jak również wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości w związku z pogorszeniem ich sytuacji finansowej. Grupa TAURON posiada zdecentralizowany system zarządzania ryzykiem kredytowym, jednak kontrola, limitowanie i raportowanie tej kategorii ryzyka odbywa się centralnie, na poziomie Spółki dominującej. Funkcjonująca Polityka Zarządzania Ryzykiem Kredytowym w Grupie TAURON określa zasady zarządzania ryzykiem kredytowym na poziomie Grupy TAURON, mająca skutecznie zminimalizować wpływ tego ryzyka na realizację celów Grupy.

Ryzyko kredytowe zgodnie z istniejącą Polityką zarządzania ryzykiem kredytowym w Grupie TAURON jest rozumiane jako możliwość poniesienia straty lub uzyskania korzyści z tytułu niewywiązania się partnerów handlowych ze zobowiązań kontraktowych jak również wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości w związku z pogorszeniem ich sytuacji finansowej. Grupa TAURON posiada zdecentralizowany system zarządzania ryzykiem kredytowym, jednak kontrola, limitowanie i raportowanie tej kategorii ryzyka odbywa się centralnie, na poziomie Spółki dominującej. Funkcjonująca Polityka Zarządzania Ryzykiem Kredytowym w Grupie TAURON określa zasady zarządzania ryzykiem kredytowym na poziomie Grupy TAURON, mająca skutecznie zminimalizować wpływ tego ryzyka na realizację celów Grupy.

Poniższy rysunek przedstawia składowe ekspozycji kredytowej.

Na podstawie wartości ekspozycji oraz oceny kondycji finansowej poszczególnych klientów wartość ryzyka kredytowego, na jakie narażona jest Grupa TAURON, jest wyliczana z wykorzystaniem metod statystycznych, według których oblicza się wartość narażoną na ryzyko na podstawie rozkładu prawdopodobieństwa straty całkowitej CVaR.

Ryzyko operacyjne, zgodnie z istniejącą Polityką zarządzania ryzykiem operacyjnym w Grupie TAURON jest rozumiane jako możliwość poniesienia straty lub uzyskania korzyści wskutek nieodpowiednich lub zawodnych procedur wewnętrznych, błędów ludzi i systemów lub w wyniku zdarzeń zewnętrznych. Obejmuje ono także ryzyko reputacji oraz ryzyko braku zgodności. Ryzyko operacyjne, z uwagi na specyficzny charakter zagrożeń oraz możliwości zarządzania nim, stanowi odrębną grupę ryzyka występującego w działalności Grupy  TAURON. Przedmiotowe ryzyko jest zjawiskiem złożonym, występuje w każdym procesie i rodzaju działalności, jest wielowymiarowe i dotyczy różnego rodzaju działań i operacji. W szczególności poziom ekspozycji na czynniki ryzyka operacyjnego jest powiązany z wielkością i złożonością struktury organizacyjnej, liczbą i złożonością systemów IT oraz z liczbą prowadzonych procesów biznesowych. Ryzyko operacyjne charakteryzuje się brakiem możliwości całkowitej eliminacji jego źródeł, a analiza jego czynników i parametrów (m.in. częstości i dotkliwości), a także ich ocena wymaga stosowania złożonych metod pomiaru i analizy.

W celu skutecznego zarządzania ryzykiem operacyjnym Grupa TAURON stosuje odpowiednie narzędzia, do których w szczególności zalicza się: globalny limit na ryzyko operacyjne, profil ryzyka operacyjnego, bazę zdarzeń operacyjnych, funkcjonujący w szerokim zakresie system wczesnego ostrzegania, bazę zdarzeń operacyjnych oraz powiązany system limitów operacyjnych.

Poniższy rysunek przedstawia narzędzia systemu zarządzania ryzykiem.

Globalny limit na ryzyko operacyjne jest podstawowym narzędziem kontroli ryzyka operacyjnego i stanowi alokację tolerancji na ryzyko przyjętej w Grupie TAURON. Limit globalny na ryzyko operacyjne może być w dalszej kolejności alokowany na poszczególne obszary działalności Grupy, podkategorie ryzyka operacyjnego, jak również na poszczególne ryzyka operacyjne.

Profil ryzyka operacyjnego ma na celu identyfikację obszarów, procesów lub działań nadmiernie eksponowanych na zagrożenia wynikające z poszczególnych czynników ryzyka operacyjnego. Profil ryzyka operacyjnego wyraża się w szczególności w wymiarze strukturalnym obejmującym rodzaje zdarzeń operacyjnych, strukturę organizacyjną Grupy TAURON i procesy, w wymiarze skali obejmującym oszacowane potencjalne straty uwzględniające w szczególności historyczne wartości strat rzeczywistych, jak również narzędzia wykorzystywane w celu mitygacji zagrożeń. Na potrzeby pomiaru ryzyka operacyjnego i określenia Profilu ryzyka operacyjnego, poszczególne rodzaje ryzyka operacyjnego dzielone są (ze względu na charakter ich występowania) na ryzyka ciągłe oraz jednorazowe. System Wczesnego Ostrzegania definiowany jest w celu monitorowania poziomu ryzyka operacyjnego dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Z zestawu Wskaźników KRI, wyodrębniane są Wskaźniki EWI jako te, które podlegają stałej kontroli pod kątem wyznaczonych dla nich progów ostrożnościowych, tj. progu akceptacji, mitygacji i eskalacji.

Ryzyko regulacyjne zgodnie z funkcjonującą Polityką zarządzania ryzykiem regulacyjnym w Grupie TAURON rozumiane jest jako możliwość poniesienia straty lub uzyskania korzyści z tytułu planowanych lub nieplanowanych zmian istniejących lub stanowienia nowych regulacji, które mogą mieść wpływ na działalność Grupy. Ryzyko regulacyjne, z uwagi na specyficzny charakter zagrożeń oraz ograniczone możliwości zarządzania nim, stanowi odrębną kategorię ryzyka korporacyjnego, na które narażona jest Grupa TAURON w ramach prowadzonej działalności. Zarządzanie ryzykiem regulacyjnym opiera się o Proces zarządzania ryzykiem regulacyjnym i stanowi uszczegółowienie Procesu zarządzania ryzykiem określonego w Strategii ERM.

Głównym celem zarządzania ryzykiem regulacyjnym w TAURONIE jest minimalizacja strat oraz maksymalizacja korzyści z tytułu planowanych lub nieplanowanych istniejących regulacji lub stanowienia nowych regulacji mogących wpływać na funkcjonowanie organizacji. W rezultacie pozwala to na sprowadzenie potencjalnych zagrożeń do poziomu możliwie neutralnego dla osiągnięcia celów strategicznych Grupy TAURON. Zarządzanie ryzykiem regulacyjnym ma również na celu budowanie kultury i świadomości wśród pracowników Grupy w zakresie podejmowanego ryzyka, a także ciągłego doskonalenia procesu zarządzania tym ryzykiem.

Ryzyko regulacyjne pojawia się w momencie wystąpienia przesłanek o zmianach regulacyjnych. Przykładową przesłanką do zmiany prawa krajowego jest wejście w życie dyrektywy unijnej, która będzie implementowana do polskiego porządku prawnego. Innymi przykładami przesłanek są np. stanowiska ustawodawcy, którzy deklarują zmiany regulacyjne. Zarządzanie ryzykiem regulacyjnym nie ustaje w momencie wejścia w życie określonego aktu prawnego. Od momentu wejścia w życie danej regulacji często oczekiwane są rozporządzenia wykonawcze, które precyzują jej sposób implementacji. Okres od wejścia w życie aktu prawnego do początku obowiązywania wymogów regulacyjnych jest okresem przejściowym. Od momentu obowiązywania wymogów regulacyjnych zarządzanie ryzykiem regulacyjnym ustaje i przechodzi w ryzyko braku zgodności monitorowane w ramach ryzyka braku zgodności.

Poniższy rysunek przedstawia cykl życia ryzyka regulacyjnego.

Zgodnie z klasyfikacją ryzyka regulacyjnego w ramach Polityki zarządzania ryzykiem regulacyjnym w Grupie TAURON wyodrębnionych zostało 12 obszarów ryzyk regulacyjnych. Klasyfikacja prowadzona jest w oparciu o wyodrębnienie jednorodnych grup regulacji według ich wpływu na działalność Grupy TAURON, z uwzględnieniem możliwości podejmowania skutecznej reakcji na ryzyko.

Obszary ryzyk regulacyjnych podzielone są na 2 podstawowe kategorie:

Grupa TAURON prowadzi szereg inwestycji w wielu obszarach swojej działalności. Projekty te z uwagi na skalę i często skomplikowany charakter realizacji stanowią źródło zagrożeń mogących mieć wpływ na harmonogram, budżet lub jakość produktów końcowych. Systematyczne stosowanie zapisów Polityki Zarządzania Ryzykiem w Projektach w Grupie TAURON ma na celu mitygację tych ryzyk, wspierając jednocześnie realizację celów strategicznych organizacji. Regulacja ta w szczególności określa podstawowe zasady zarządzania ryzykiem w projektach, zapewniając w tej sferze spójność, kompleksowość podejścia oraz jednoznaczność interpretacji. Celem podejmowanych działań jest osiągnięcie wymaganego prawdopodobieństwa realizacji projektu przy zachowaniu określonego harmonogramu, budżetu i jakości otrzymanych produktów. Celem nadrzędnym jest uzyskanie oczekiwanych korzyści wynikających z realizacji projektu i realizacja celów strategicznych Grupy TAURON.

Zarządzanie ryzykiem projektów dotyczy również zarządzania ryzykiem wynikającym z projektów i mającym wpływ na organizację. Proces ten obejmuje identyfikację, wycenę ryzyk, określanie i monitorowanie wskaźników wczesnego ostrzegania oraz planowanie i wdrażanie działań związanych z zarządzaniem ryzykami. Dla ryzyk mających wpływ na organizację, wyceny dokonuje się w wartości bezwzględnej wpływu ze wskazaniem okresu wpływu z podziałem na poszczególne okresy obrachunkowe, w odniesieniu do założonej EBITDA lub przyjmowanych w organizacji założeń do projekcji długoterminowych. Dla najważniejszych ryzyk mających wpływ na organizację opracowywane są plany reakcji na ryzyko i plany rezerwowe. Ocena ryzyk dla projektów i wynikających z projektów dla organizacji uwzględniana jest w trakcie podejmowania kluczowych decyzji związanych z uruchomieniem i realizacją tych projektów.

Poniższy rysunek przedstawia model zarządzania ryzykiem w projektach.